Beklenen Büyük İzmir Zelzelesi Hakkında Bilgiler

İhmallere, müteahhitlere, yetkililere kızdık ancak gelinen noktaya baktığımızda hâlâ çok büyük adımların atıldığını söyleyemeyiz. Türkiye bir zelzele ülkesi ve bunu okurken bile her an bir sarsıntı hissetmeniz çok mümkün. Bilhassa İzmir ve etrafı faylar tarafından parçalanmış durumda, yaklaşık 70 fay bulunuyor.

Geçen yılki zelzele İzmir’e 70 km arada ve denizdeydi, asıl büyük fay ise kent merkezinin tam altından geçiyor. Yani bu zelzelenin çok daha yıkıcı olması bekleniyor. İzmir fayı ismindeki bu uyuyan dev hakkında uzmanların görüşlerini size aktararak bir farkındalık yaratmak istiyoruz. İşte bu fay ve yaratacağı tehlikeler hakkında ayrıntılı bilgiler:

“İzmir’in sarsıntı riski şimdi bitmedi. 352 yıldır kırılmayan fay üzerinde duran kenti her an daha büyük bir sarsıntı vurabilir.”

Balçova Agamemnon kaplıcaları yöresinde İzmir fayının kestiği sırtlarda gelişmiş üçgen yüzeyler (bakış güneybatıya).

Maden Tetkik ve Arama (MTA) Genel Müdürlüğü ismine 12 yıl evvel İzmir’deki fayları inceleyip “Bayraklı ve Balçova’daki yüksek binaları görünce dehşete kapılıyorum” açıklamasını yapan MTA eski mühendislerinden Dr. İsmail Kuşçu, İzmir’in sarsıntı riskinin bitmediğini, bilakis çok daha büyük bir sarsıntıya hazırlıklı olunması gerektiğini belirtiyor.

Geçen yıl İzmir’e 70 km uzaklıkta meydana gelen sarsıntının İzmir için beklenen asıl büyük sarsıntı olmadığını belirten Dr. Kuşçu, İzmir’in 352 yıldan bu yana kırılmayan fay üzerinde bulunduğunu, o fay kırıldığında çok daha büyük felaketler yaşanacağını tabir ediyor.

“O fay 1668 yılından beri kırılmadı. 352 yıl evvel kırıldığında İzmir yerle bir olmuştu.”

Balçova yöresinde İzmir fayının genel görünümü. Sağ öndeki eğim kırıklıkları yapay olarak değiştirilmiş fay sarplıklarına karşılık gelir (bakış doğuya).

Kuşçu’nun belirttiğine nazaran; bunlar her ne kadar felaket tellallığı üzere algılansa da söylenmesi gereken gerçekler. 352 yıldır kırılmayan fay her an kırılabileceği için bu bölgeler kolay kolay yıkılacaktır. Çok yumuşak tabanda yükselen binaların altında sondaj yapılsa deniz fosilleri dahi çıkacaktır.

İzmir Körfezi güney kıyı boyunca Bornova, Göztepe, varyantta karadan geçen ve şimdi kırılmayan büyük fay, Göztepe’nin biraz batısında denize giriyor. İzmir fayı Güzelbahçe ile Pınarbaşı ortasında toplam 35 km uzunluğunda eğim atımlı olağan bir fay ve batı ucunda fay ikiye çatallanıyor. Bu fay 1668’de kırıldığında İzmir yerle bir olmuştu. 70 kilometre uzaktaki fay İzmir’i böylesine etkilediyse kentin içindeki fayın kırılması fecî bir yıkıma neden olacaktır.

Prof. Dr. Hasan Sözbilir: Kentin ova bölgesinde yapılan yapıların yüzde 70’i yerle bir olur.

Agememnon kaplıcası yakın güneyinde temel kayaları kesen İzmir fayı (bakış doğuya).

Karada 17 ve deniz içerisinde ise 50’ye yakın fay bulunduğunu, bunların ise 6.5 ile 8 büyüklüğünde sarsıntı üretmeye hazır olduğunu söyleyen Prof. Dr. Hasan Sözbilir, “Eğer İzmir fayı kırılırsa en az 6.5-7 üzerinde sarsıntı üretecek. Vereceği vefatlar ve hasarlar çok büyük olacak. 6.5 büyüklüğünde olması halinde dahi, kentin ova bölgesinde yapılan yapıların yüzde 70’i yerle bir olur” ihtarında bulunuyor.

İzmir fayının daha çok kıyı bölgelerden geçtiğini, buralarda ise fazla yapılaşma olduğunu hatırlatan Sözbilir, “Kırılan fay en fazla denize yakın olan ovaları etkileyecek. Güzelbahçe, Narlıdere, Balçova, Göztepe, Konak, Karşıyaka, Bayraklı, Bornova, Bostanlı, Menemen’de daha fazla hasar olacak. Asansör, Kız Lisesi ve Polis Meskeni bölgesi fayın en tesirli alanları. Burada yaşayanlar İzmir fayının üzerinde oturuyor” diyerek uykuda bekleyen tehlikeyi hatırlatıyor.

Kentin master planının yine yapılması gerektiğini anlatan bilim insanı, “Master planı kıymetli. Biz, bölge 7 büyüklüğünde zelzele ürettiğinde nereleri yıkar, nasıl hasar bırakır bunu işliyoruz plana. Kurumlar ise plana nazaran, o bölgede bulunan bütün binaları tespit ediyor, kentsel dönüşüm uyguluyor, yıkıyor yahut yeni yapılaşma vermiyor. Fay kırıldığında binalar plana nazaran göre yapıldığında, bölge faya nazaran planlandığında hiç kimse ölmüyor. 20 yıl evvel yapılan plan revize edilmeli. Bu da yetmez bütün kurumlarla işbirliği yapılıp uygulanmaya başlanmalı” kelamlarıyla herkesi misyona çağırıyor.

Türkiye’de, tsunami olma ihtimali de bulunuyor.

Sözbilir, “Bodrum zelzelesi sonrası Türkiye’de tsunami geçmişini araştırmaya başladık. Denizin içerisinde bulunan 50’ye yakın fayın kırılması halinde nerede, nasıl ve kaç metre uzunluğunda tsunami oluşturacağını tespit ettik. Örneğin, Girit’te 7.5 ve 8 üzerinde bir sarsıntı olursa tsunami dalgaları 1 saat sonra Antalya’yı vuruyor. 1.5 yahut 2 saat sonra Antakya ve Adana bölgesine ulaşıyor. Tıpkı sarsıntı 1.5 saat sonra İzmir’i vuracak” diyor.

İzmir fayı daha evvel 20.000’e yakın insanın vefatına neden oldu.

Kayıtlara nazaran, kenti etkileyen tarihî sarsıntılar içerisinde 10 Temmuz 1668 tarihli sarsıntının İzmir fayından kaynaklanmış olması büyük olasılıktır. Şiddeti I0=X olarak tanımlanmış olan bu zelzeledeki hasar dağılımının Körfez boyunca ağırlaşmış olması dikkat çekici). Sarsıntıda İzmir kent merkezinde 20.000’e yakın insanın öldüğü rapor edilmektedir. Sarsıntıyla ilgili olarak verilen yüzey deformasyonları İzmir fayındaki yüzey yırtılmasını tanımlar nitelikte değildir.

Sarsıntı esnasında Balçova segmentinin yaklaşık 3 km kuzeyinde Narlıdere yelpaze deltası ucundaki İnciraltı mevkiinde meydana gelen yüzey deformasyonları sonucu Sancak Kalesi’nin tabana gömüldüğü ve kalenin denize yanlışsız 30 metre kayarak yer değiştirdiği ve bir adacık formuna dönüştüğü tariflenmektedir. Sarsıntı sonucunda kent içerisinde kıyı boyunca da birtakım çökmelerin oluştuğu ve denizin kara istikametinde ilerlediğine ait müşahedeler sıralanmaktadır.

Prof. Dr. Naci Görür ise İzmir’in eskiye göre sarsıntı manasında daha hassas olduğunu tabir ediyor:

“Yer bilimciler olarak İzmir’de hala sarsıntı bekliyoruz.Özellikle İzmir fayı üzerine, yani Gediz grabeninin güney hudut fayı İzmir fayı olarak İzmir’in içerisine gelir. Asıl zelzele üretecek fay İzmir fayıdır. Daha o fay kırılmadı. O kırılırsa 7 büyüklüğünde sarsıntı üretebilir. Geçen yılki İzmir sarsıntısı aslında Kuşadası Körfezi üzerinde oldu. O sarsıntı İzmir’in beklenen zelzelesi değil. Bu sarsıntı, etraftaki faylara gerilim transferi yaparak ya da düzeyini değiştirerek bazılarında yükleyip bazılarında geciktirmiş olabilir. Bilhassa İzmir yarımadası üzerinde kuzey-güney taraflı olan fayları değerli ölçüde etkilemiş olabileceğini düşünüyorum. İzmir’in eskiye göre sarsıntı bakımından daha hassas hale geldiğini söyleyebilirim” diyerek misal ihtarlarda bulunuyor.

Çok daha büyük acılar yaşamamak ismine yetkilileri tedbir almaya davet ediyoruz; fay sınırı üzerindeki riskli yapılar sağlamlaştırılmalı, sarsıntı vergileri gerekli yerlerde kullanılmalı, daha fazla kazanmak için çürük binalar yapan müteahhitlere müsaade verilmemeli. Vatandaşlar ise semt-fay-bina-zemin faktörlerini dikkate alarak binalarını denetim ettirmeli ve sarsıntı sırasında ve sonrasında yapılacaklar konusunda kendilerini hazırlanmalı. Hayatınız her şeyden değerli!

Kaynaklar:

• Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü
• MTA eski mühendislerinden Dr. İsmail Kuşçu
• Jeoloji Mühendisi Prof. Dr. Hasan Sözbilir
• İTÜ Maden Fakültesi Jeoloji Mühendisliği Kısmı – Prof. Dr. Naci Görür

Kaynak: Webtekno
Kaynak Url: https://www.webtekno.com/izmir-fayinin-yaratacagi-tehlikeler-h116657.html