Bizim Boşnaklar!

Anadolu’nun birçok yerinde olduğu üzere İzmir’in neresini dolaşırsanız dolaşın karşınıza bir muhacir, İzmir’e sonradan gelmiş bir insan çıkar.

Bornova-Buca Balkan göçmenleriyle, Karşıyaka-Alsancak Ege Adaları, Yunanistan’dan kopup gelmiş muhacirlerle doludur.

İzmir’in midyecileri Mardin kökenlidir. Boyoz, altı yüz yıl evvel İspanya’dan kente göçen Seferad Musevileri tarafından İzmir mutfağına katılmıştır.

Kadifekale eteklerini çoğunlukla Diyarbakır’dan İzmir’e göç edenler mesken tutmuştur. Eğitimcilerimiz ortasında Malatya’dan gelip kente yerleşenler yaygındır.

Daha niceleri…

İki Çeşmelik, Tilkilik, Mezarlıkbaşı, Kemeraltı, Gaziemir “Eski İzmir”dir. Vaktinde çok uzaklardan gelmiş, bu vatanı vatanları yapan Türkmenlerin birinci yurt edindiği yerlerdir.

Göçmenlerin hayat kültürleri yerleşik olanla yavaş yavaş karışır lakin yok olmaz, gelişir.

İzmir’in köftesini, Adalı’nın otunu, Çerkez’in tavuğunu, Arnavut’un, Boşnak’ın böreğini kim bilmez.

Bir vakitler, olumsuz olayların bizden ayırdığı Rumlar, Ermeniler, Museviler de ağır olarak yaşardı bu kadim kentte.

Martılar, hala körfezi süsleyen vapurların peşine takılır masraf.

Konak’la Karşıyaka ortasında akar, koşar dalgalar.

İzmir’in denizi yumuşatır insanı. Birleştirir.

Herkes kendi nafakası peşindedir bu körfezin kıyısında.

Hakkı olanı almaktan vaz geçmediği üzere kimse kimseye “öteki” gözüyle bakmaz.

Başını çevirir, dünyaya ”ırkları” kılavuz alarak bakanlara!

Eski Buca

***

Dünyadaki en iğrenç kavramlardan biri “ırkçılık”tır.

İnsanları saçları, derileri, gözleri üzere biyolojik özellikleri, inançları üzere kültürel farklılarından ötürü ayırmak, birini başkasından üstün görmek “insan” olmanın niteliklerinin dışındadır.

“İnsan” öbür canlılardan farklıdır.

Düşünür, konuşur, emeğiyle kıymet yaratır.

Birlikte yaşar, toplumsal düzenler kurar; özgür ve refah içinde, daha gelişkin ömür kurmanın yollarını arar.

Sosyal gayretler bu bağlamın içindedir.

Bu insanın ve insanlığın gelişim çizgisidir.

Eski Bornova

Ancak toplumlar içinde bu çizgiye ters ferdî davranışlar yok da değildir.

Son yıllarda Batı ülkelerinde görülen siyah derili futbolculara/sporculara, yabancı çalışanlara, göçmenlere karşı ayrımcı, aşağılayıcı davranışlar gözler önündedir.

Bir grup siyasal odaklar tarafından da desteklenen bu cins yaklaşımlar şiddet hareketlerine de dönüşebilmektedir.

Avrupa’nın futbol stadyumlarında boşuna “no to racisim”: “ırkçılığa hayır” sloganları yükselmiyor!

Almanya’dan vakit zaman yükselen “Auslander/Türken Raus”: “Yabancılar/Türkler Dışarı” sloganları 1930-40’ların ırkçı Hitler faşizmine bağlı sapkınların günümüze uyarlanmış sloganlarından öbür bir şey değildir.

Avusturya, Hollanda hatta Fransa’da da durum benzeridir.

***

Son günlerde birtakım siyasetçilerin lisanına çıban olan “Yugoslavya’dan gelmek”, “Tito artığı” olmak üzere tabirler, tüm ülkeyi olduğu üzere İzmirlileri de rahatsız etti.

İzmir’de de o kadar çok Balkan muhaciri, eski Yugoslavya göçmeni, halk ortasında “Boşnak” dediğimiz Bosna Hersek’ten gelmiş, İzmir’i yurt edinmiş insanımız var ki!

Bu beşerler oralarda soykırıma, etnik paklığa uğramışlar, o kadar çok acı çekmişler ki!

Geldikleri bu topraklarda tutunabilmek için ne zorluklara göğüs germişler ne zahmetli günler yaşamışlar.

Onurla, dimdik ayakta kaldıkları üzere geleneklerini de müdafaayı bilmişler.

Kim sevmez “Boşnak böreğini”!

Kim hürmet duymaz bu ağırbaşlı, güçlü kişilikli, çalışkan insanlara.

Türkiye’nin aydınlık kenti İzmir’i İzmir yapanlardan biri de onlardır!

Boşnak böreği

***

Eski Yugoslavya’nın da bulunduğu Balkan yarımadasının büyük bir kısmında yaşayan Slavlar bu bölgeye İ.S.6-9.yüzyıllar ortasında geldi.

Zaman içinde küçük beylikler tarafından yönetilen, birbirinden lehçelerle ayrılan emsal lisanlar konuşan Güney Slavlarından Hırvatlar ve Slovenler Katolik, Sırplar Ortodoks Hıristiyan mezheplerini benimsedi.

Bölgenin bir modülü olan Bosna, 15.yüzyılın ortalarında Osmanlının egemenliğine girdi ve halkının büyük çoğunluğu Müslümanlığı seçti.

Osmanlı bölgeye Anadolu’dan gelen birçok Türk topluluk da yerleştirdi.

Birbirine karıştı beşerler yıllar boyunca.

Bu topraklarda yaşayan Müslümanlara Bosnalı/Boşnak denildi.

Onlar da kültürel kimliklerini korudular. Vakit zaman huzursuzluklar çıksa bile Osmanlı idaresinde Balkanlar’da farklı halklar birlikte, yan yana, barış içinde yaşamasını bildiler.

1878’de Bosna bayrağı

***

Ta ki Avrupa’da Sanayi İhtilaliyle birlikte kapitalizmin gelişmesi, Osmanlının buna ayak uyduramayarak zayıf düşmesine kadar.

18. ve 19. yüzyılda arka arda gelen mağlubiyetlerle Osmanlının bölgeden çekilmesiyle, çok kültürlü Balkanlarda, bilhassa bölgeye hükümran olmak isteyen dış güçler tarafından farklılıkların kışkırtıldığı, etnik kaosun dalga dalga yayıldığı görüldü.

İkinci Dünya Savaşı sonrasında Josip Tito 1945’lerde, sosyalist bir anlayışla Güney Slavlarını, “Yugoslavya” olarak bir federasyon çerçevesinde birlikte tutmayı, ölünceye kadar başardı.

Kısmen eşitlikçi bir ülke kurmaya çabaladı. Bu değişim ortamında birçok Boşnak ülkeden ayrıldı.

Bosna Hersek’in başşehri Saraybosna/Sarajevo

Tito’nun akabinde, 1990’lı yıllarda Yugoslavya’yı oluşturan Hırvatistan, Slovenya, Karadağ, Makedonya, Bosna Hersek, sıkıntılı olmasına rağmen Kosova bağımsızlığını ilan etti.

Bosna Hersek’le uzun bir hududa sahip olan ve bu ülkede yarıya yakın kendi soydaşına sahip komşu Sırbistan Bosna Hersek’i ele geçirmek için, başlangıçta batı ülkelerinin de göz yummasıyla, zalimce saldırdı.

Etnik paklığa girişti. Birçok Boşnak öldürüldü.

Tabii ki Boşnaklar da direndi, yurtlarını müdafaaya girişti.

Srebreniztza katliamının kurbanları

***

Bu savaş sırasında, Bosna’nın Srebrenitza kentinde, Temmuz 1995’de yaşanan ve Sırp Ordusu tarafından 8.372 Müslüman Boşnak’ın öldürüldüğü katliam II.Dünya Savaşında faşist Hitlerin yaptığı soykırımdan sonra Avrupa da yaşanan en büyük soykırım olarak kabul edilir.

“Irkçılık”ın gözü kanlıdır!

Oysa, göçenlerle birlikte nüfusu 60.000’i geçen Srebrenitza’yı Birleşmiş Milletler inançlı kent ilan etmiş, halkın elindeki silahlar toplatılmış, Hollanda birlikleri kenti korumakla görevlendirilmişti.

Hollanda askerleri kenti korumak için kılını bile kımıldatmadı.

Ratko Mladiç komutasındaki ağır silahlarla donatılmış Sırp Ordusu kentte esir aldığı Bosnalı Müslüman ve Katolik Hırvatları kurşuna dizdi. Kimlikleri belirlenmesin diye cesetleri parçalayıp toplu mezarlara gömdü.

Dünya kamuoyu tarafından ortaya çıkarılan bu katliamlardan sonra Dünya devletlerinin teşebbüsüyle yapılan mutabakatla Bosna Hersek’te ateş kesildi, barış sağlandı.

Soykırımın sorumlularından “Bosna kasabı” olarak anılan Ratko Mladiç Lahey Adalet Divanı tarafından “soykırım, savaş ve insanlığa karşı suçlarından” ötürü ömür uzunluğu mahpusa mahkûm edildi”

Srebrenitza katliamı buyruğunu veren, kasabadaki “sağlıklı her erkeği öldürmeyi ve Bosnalı Müslüman toplumu sistematik olarak yok etmeyi amaçlayan katliamın buyruğunu vermekten ötürü soykırımdan” hatalı bulunan Sırp Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Radovan Karadzic de 40 yıl ağır mahpus cezasına çarptırıldı.

20.yüzyılda, Avrupa’nın ortasında yaşanan Bosna Savaşı sırasında, “ırkçılık” nedeniyle yaklaşık 100 bin kişinin öldüğü sanılıyor.

Ülke artık Boşnak, Sırp, Hırvatların katıldığı bir federasyonla yönetiliyor.

Bu barış ortamında, 2013 yılında yapılan sayıma nazaran Bosna Hersek’te 3.5 milyon insan yaşıyor. Bunun % 50.1’i Müslüman Boşnak, 30.7’si Sırp, 15.5’i Hırvat.

Bosna Hersek Federasyonu (Mavi renkli alan)

***

Yaklaşık 500 sene Osmanlı vatandaşı olarak yaşayan Müslüman Boşnaklar Osmanlının çöküşüyle birlikte vakit zaman ülkeyi terk ettiler, inançlı topraklara, çoğunlukla Anadolu’ya göç ettiler.

Hem kendilerini korudular, geliştirdiler Anadolu’da, hem de 1923’le birlikte yeni cumhuriyetin kurulmasına katkı da bulundular.

Bugün Bosna Hersek nüfusunun iddiası 3.5, Boşnak nüfusunun 1.7 milyon olmasına rağmen Türkiye’deki Bosnalı/Boşnak muhacir sayısının 500 bin olduğu sanılıyor.

Başta İstanbul ve İzmir olmak Anadolu’nun birçok yerine yerleşmiş oldukları biliniyor.

Ülkemizdeki Boşnak kökenliler ortasından; bilim adamı Ekrem Akurgal, muharrir Ayşe Kulin, müzikçi Cem Adrian, oyuncu Kıvanç Tatlıtuğ, iş insanı Cem Uzan, basketbolcu Hüseyin Beşok ve Hidayet Türkoğlu üzere tanınmış beşerler çıkmış.

Eski İzmir’in arkeologu Prof.Ekrem Akurgal

***

Anadolu kültürlerin harman olduğu topraklardır.

Bir köprüdür.

Göç alır göç verir.

Ezelden beri bu böyledir.

Üstelik Viyana Kapılarından Hicaz’a uzanan topraklara yayılmış Osmanlı Devleti’nin çökmesiyle birlikte o ülkelerde yaşayan ve farklı kültürlere sahip Osmanlı vatandaşlarının yaşamak, güvenlikleri için sığındığı kucaktır Anadolu.

Bugün, Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk’ün “Ne Memnun Türküm Diyene” deyişi bağlamında herkes bu ülkenin vatandaşıdır.

***

Mostar-Bosna Hersek

Farklılıkların, çeşitliliğin ayrım değil bir zenginlik olduğunu görüyor artık insanlık.

Dostça, barış içinde yaşamak istiyor.

Böyle bir ortamda, günümüzde bir siyasi parti başkanının kalkıp diğer bir siyasi parti başkanını ırkçı bir telaffuzla, “Yugoslavya göçmeni”, “Tito artığı” olarak tanımlaması ne kadar kötü!

İnsanları kökenleri nedeniyle farklılaştırmak “ırkçılık”tan öbür bir şey değildir.

Böyle bir yaklaşım elbette kabul edilemez.

İzmir bu tıp anlayışlara kapılarını kapatmıştır.

İzmir poyrazı herkesi üşütür, lodosu herkesi serinletir, güneşi herkesi ısıtır.

Ayırt etmez, etmemeli!

Sefa Taşkın

19.04.2023

Karşıyaka/İzmir

Kaynak: Cumhuriyet
Kaynak Url: https://www.cumhuriyet.com.tr/turkiye/bizim-bosnaklar-2073177?utm_medium=Kategori%20Sayfasi&utm_source=Cumhuriyet&utm_campaign=Kategori%20Sayfasi