Dijital içerikler dopamini sömürüyor!

Üsküdar Üniversitesi NPİSTANBUL Hastanesi Uzman Klinik Psikolog İpek Erol, dijital çağda toplumsal medya ve süratli dijital içerik tüketiminin beyindeki tesirleri, olumsuz sonuçları ve istikrarlı kullanımın ehemmiyeti hakkında bilgi verdi.

Beynin dikkat sistemi dijitalleşmeyle direkt amaç alınıyor ve bilişsel işlevler etkileniyor

Çağımızın en büyük getirisi olan dijitalleşmenin kişinin dış dünyayla kurduğu alaka biçimlerini dönüştürmekle kalmadığını aktaran Uzman Klinik Psikolog İpek Erol, “Aynı vakitte zihinsel yapılanmasını, duygusal düzenleme kapasitesini ve davranış örüntülerini de bariz formda etkiliyor. Bilhassa toplumsal medya platformlarının işleyişi kullanıcıya daima yeni, çarpıcı ve yüksek ihtarım içeren içerikler sunuyor. Bu da beynin dikkat sistemini direkt maksat alıyor ve bilişsel işlevler üzerinde besbelli bir tesir yaratıyor.” dedi.

İnsan beyninde dikkat sisteminin merkezinde yer alan prefrontal korteksin, dış uyaranlar ortasında seçim yapmayı, dikkat odağını sürdürmeyi ve dürtüleri denetim etmeyi sağladığını kaydeden Erol, “Sosyal medya uygulamaları, bilhassa reels, shorts, stories üzere kısa periyodik içeriklerle bu bölgeleri daima uyararak, dopaminerjik ödül sisteminde yapay bir çok hassaslık oluşturur.” formunda konuştu.

Dijital içerik tüketimi dopamin istikrarını bozuyor! 

Beynin, tabiatı gereği hazla kontaklı olan dopamin salınımını öğrenme, keşfetme ve irtibat kurma üzere manalı aktivitelerde deneyimlemeye programlandığını tabir eden Uzman Klinik Psikolog İpek Erol, “Ancak dijital içeriklerin süratli tüketimi, bu dopaminerjik sistemi kolay hazlar üzerinden uyarır ve uzun vadede dopaminin doğal salınımını bozar.” dedi.

Bu durumun, nörobiyolojik düzlemde ödül sisteminde tolerans gelişimine, haz eşiğinin yükselmesine ve sıradan uyarıcıların artık kâfi tatmin sağlamamasına neden olduğuna dikkat çeken Erol, şöyle devam etti:

“Diğer bir tabirle kişi artık kolay bir yürüyüşten, kitap okumaktan ya da bir sevdiği beşerlerle vakit geçirmekten keyif alamamaya başlar, zira beyin yüksek uyarana şartlanmıştır. Bu değişimlerin davranış boyutunda karşılığı ise dikkat eksikliği, dürtüsel kararlar, tahammülsüzlük, sabırsızlık, düşük içsel motivasyon ve bağlarda yüzeysellik olarak kendini gösterir. Bilhassa genç bireylerde odaklanma zorluğu ve içsel huzursuzluk şikayetleriyle başvuran olaylarda, temel sorun birden fazla vakit dikkat eksikliğinden değil, haz eşiğinin yükselmesinden ve odaklanma müddetlerinin kısalmasından kaynaklanır. Beyin artık kendi başına sessiz bir ortamda kalmakta zorlanır, dışardan keyif veren bir uyarıcı olmadığında boşluk ya da anlamsızlık hissiyle yüzleşir.”

Sağlıklı psikoloji, olumsuz hislere da yer açabilmeyi gerektirir! 

Psikolojik yansımaları açısından ele alındığında ise haz odaklı zihinsel yapılanmanın kişinin his düzenleme maharetlerini zayıflattığının görüldüğüne vurgu yapan Uzman Klinik Psikolog İpek Erol, “Anlam üretimi, sabretme, bekleme, belirsizliğe tahammül etme üzere zihinsel hünerler körelir. Halbuki sağlıklı bir ruhsal işleyiş için sadece müspet uyaranlarla değil, olumsuz hislerle da temas edebilme ve bu hislere yer açabilme mahareti gerekir.” dedi.

Haz odaklı sistemin, bireyi daima olumlu tecrübelere yönlendirdiğini lisana getiren Erol, “Bu nedenle hüzün, öfke, yalnızlık üzere hislerle karşılaşıldığında birey bunlarla baş etmek yerine kaçınma, bastırma ya da anlık dikkat dağıtma yollarına başvurur. Bu durum hislerin işlenmeden zihinde kalmasına, uzun vadede ise anksiyete, boşluk hissi ve duygusal tükenmişlik üzere belirtilere neden olabilir.” açıklamasını yaptı.

Sosyal medya istikrarlı kullanıldığında içsel denetim yine kazanılır!

Dijital çağın sunduğu imkânlardan büsbütün uzaklaşmanın gerekli olmadığının altını çizen Uzman Klinik Psikolog İpek Erol, “Yönetilebilir hale gelmesi için kişinin ekran karşısında geçirdiği vakti şuurlu bir formda yapılandırması, dijital farkındalık kazanması ve dopamin sistemini düzenleyen doğal aktivitelere yönelmesi büyük ehemmiyet taşır.” dedi.

Bu süreçte yapılabilecek birtakım temel müdahalelerden bahseden Erol, kelamlarını şöyle tamamladı:

“Günde belli saatlerde telefondan büsbütün uzaklaşmak, bilhassa günün birinci ve son saatlerinde ekran maruziyetini azaltmak. İdman yapmak, tabiatta vakit geçirmek, üretken faaliyetlerde bulunmak; çizim, yazı, el işi üzere, manalı sohbetler ve gönüllülük faaliyetleri üzere etkinliklere katılmak. Meditasyon, nefes çalışmaları, mindful yürüyüşler üzere pratiklerle dikkat kasını yine güçlendirmek. Anlık düzgün hissetmelerin uzun vadeli doyum sağlamadığını; sürdürülebilir tatminin lakin bedel temelli mana yüklü aksiyonlarla mümkün olduğunu içselleştirmek. Oburlarının paylaştığı imajların gerçekliği yansıtmadığını, hayatın sırf en güzel anlarından oluşmadığını hatırlamak. 

Kişi toplumsal medya kullanımı pasif değil istikrarlı bir aksiyona dönüştürürse içsel denetim hissini yine kazanmaya başlar.”

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı