Duygusal dayanak arayışında “yapay zekâ” periyodu

Günümüzde farklı alanlarda yararlanılan yapay zekâ, duygusal ilgilerle ilgili soru işaretlerini yanıtlamak için de kullanılıyor.  İstanbul Atlas Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Psikoloji Bölümü’nden Dr. Öğretim Üyesi Suna Ömerbaşoğlu, duygusal bahislerde yapay zekâya danışılmasının insanların “güven, anlaşılma, yargısız dinlenme, meçhullükten kurtulma ve takviye alma” üzere temel ruhsal muhtaçlıklarının bir yansıması olduğunu söyledi.

İstanbul Atlas Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Psikoloji Bölümü’nden Dr. Öğretim Üyesi Suna Ömerbaşoğlu, yapay zekânın duygusal dayanak arayışındaki rolünü kıymetlendirdi.

Yapay zekâya en çok sorulan 10 soru…

Günümüzde pek çok alanda kullanılan yapay zekânın artık duygusal dayanak arayışında da kullanıldığını belirtenDr. Öğretim Üyesi Suna Ömerbaşoğlu, insanların duygusal alakalarla ilgili yapay zekâya en çok sorduğu birinci 10 sorunun sorulma sıklığına nazaran sıralamasının şu formda olduğunu söyledi:

1. “Beni sahiden seviyor mu?”
2. “Onunla devam etmeli miyim yoksa ayrılmalı mıyım?”
3. “Aldatıyor olabilir mi?” / “Sadık mı?”
4. “Beni neden aramıyor / yazmıyor?”
5. “İlişkimiz uzun vadede evliliğe sarfiyat mi?”
6. “Neden uzaklaştı?”
7. “Onu nasıl geri kazanabilirim?”
8. “Doğru kişi o mu?”
9. “İlişkimde nasıl keyifli olabilirim?”
10. “Benden hoşlanıyor mu?”

Yakın etrafın yerini yapay zekâ alıyor

İlişkilerin insan ömrünün en kıymetli duygusal bağlamlarından biri olduğunu belirten Dr. Öğretim Üyesi Suna Ömerbaşoğlu, “Bu sorulardan da anlaşılacağı üzere belirsizlik, tasa ve itimat meseleleri bağlantılarda sık görülen ruhsal yükler olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu sorular klâsik olarak yakın etrafla paylaşılırken, günümüzde birçok birey bu soruları yapay zekâ sistemlerine yöneltmektedir.  Üstte örnekleri görülen ve yapay zekaya yöneltilme sıklığı giderek artan duygusal ve münasebet odaklı sorular sırf bilgi arayışını değil, birebir vakitte duygusal regülasyon gereksinimini da ortaya koymaktadır” dedi.

Belirsizliği azaltma gereksinimi, en başta yer alıyor

İnsanların yapay zekâya bağlantıyla ilgili duygusal sorular yöneltmesinin aslında birkaç temel ruhsal muhtaçlığa işaret ettiğini belirten Ömerbaşoğlu, “Bunların en başta geleni, ‘belirsizliği azaltma ihtiyacı’dır. Bağlardaki en zorlayıcı durumlardan biri olan belirsizlik, başta tasa olmak üzere hüzün, öfke, çaresizlik, yetersizlik gibibaş edilmesi güç hisler ortaya çıkarmaktadır. ‘Beni seviyor mu, uzaklaşır mı, aldatıyor mu?’ üzere sorulara yanıt aramak, meçhullüğü netleştirme uğraşının bir göstergesidir. Bu noktada yapay zekâ, katılık veremese de sistemli ve mantıklı bir çerçeve ya da çeşitli davranışsal stratejiler sunarak kişinin fikirlerini ve davranışlarının düzenlemesine, güç hislerle başa çıkabilmesine katkıda bulunabilmektedir” diye konuştu.

Duyguları netleştirme ve düzenleme muhtaçlığı da önemli

Yapay zekaya yöneltilen soruların altında yatan bir diğer temel gereksinimin ise “duyguları netleştirme ve düzenleme ihtiyacı”olduğunu belirten Ömerbaşoğlu, “İnsanlar aslında karşılığı birden fazla vakit içten içe bilse de emin olmak için dışarıdan bir sese muhtaçlık duyabilmektedir. Zira, münasebetlerde yaşanan belirsizlik, ağır telaş ve çelişkili hisler bireyde ne hissettiği konusunda bir karmaşa yaratabilir. Yapay zekâya soru sormak, kişinin kendi hislerini yansıtma ve düzenleme biçimi olarak fonksiyon görebilmektedir. Yapay zekâ, sunduğu yansıtıcı karşılıklarla bireyin hislerini kelama dökmesine ve kendi niyet örüntülerini fark etmesine yardımcı olabilmektedir. Bu durum kişinin hislerini tertipli bir lisana aktarmasına imkân tanıyarak bir çeşit öz-farkındalık geliştirmesine katkı sunabilmektedir.

Yapay zekâ, inançlı alan duygusu yaratıyor

İnsanı duygusal ilgilerle ilgili yapay zekada yanıt aramaya iten bir öbür gereksinimin da “tarafsız ve yargısız dinlenme” muhtaçlığı olduğunu kaydeden Ömerbaşoğlu, “İnsanlar, bir sorunu ya da durumu yakın etraflarıyla paylaşma kelam konusu olduğunda yargılanmaktan, eleştirilmekten yahut dedikodudan çekinebilmektedir. Bilhassa utanç yahut kırılganlık hislerinin ağır olduğu mevzularda yapay zekânın eleştirmeyen, önyargısız biçimde yanıt vermesi “güvenli alan” duygusu yaratabilmektedir” dedi.

Onaylanma ve anlaşılma muhtaçlığı karşılanıyor

“Onaylanma ve anlaşılma ihtiyacı”nın da bir öteki kıymetli nokta olduğunu kaydeden Ömerbaşoğlu, “Bireyler birden fazla vakit bir sorunu ya da durumu paylaşırken tahlil ya da teklif muhtaçlığıyla değil, paylaşmak muhtaçlığıyla anlatsa da çoklukla tahlil teklifleri duymaktadır. Yapay zekâalgoritmalarının empatik lisanla verdiği cevaplar, şahısların bu en temel iki muhtaçlığını karşılamasına katkı sağlayarak yalnızlık hissini azaltabilmektedir” dedi.

Hızlı ve kolay erişilebilir destek…

Son olarak “hızlı ve kolay erişilebilir destek” arayışının da bireyleri yapay zekâya yönlendiren gereksinimlerden biri olduğunu tabir eden Ömerbaşoğlu, “Birçok kişi bağlantıda yaşadığı tasayı çabucak paylaşmak istemekte lakin herkese açılamamaktadır. Arkadaşa açılmak yüksek duygusal yatırım gerektirirken, psikoloğa gitmek hem duygusal hem maddi yatırım gerektirmektedir. Bu noktada yapay zekâ daha erişilebilir, düşük riskli ve düşük maliyetli bir seçenek olarak görülmektedir. Tüm bu noktalardan hareketle, yapay zekâya sorulan münasebet sorularının aslında insanların itimat, anlaşılma, yargısız dinlenme, meçhullükten kurtulma ve takviye alma muhtaçlıklarının bir yansıması olduğu söylenebilir” dedi.

Yapay zekanın teklifleri hakikat değerlendirilmeli

Yapay zeka tarafından sunulan tekliflerin gerçek bir halde kıymetlendirilmesi gerektiğini belirten Dr. Öğretim Üyesi Suna Ömerbaşoğlu, “Özünde yapay zekadan fikir alınmasında bir sakınca olmamakla birlikte bireyin, yapay zekâ tarafından sunulan tekliflerin kendi varoluşuna uygunluğunu değerlendirebilme marifetinin seviyesi kritik değer taşımaktadır” dedi.

Uzmana başvurulmalı ve dayanak alınmalı

İkili ilgilerde yaşanan sıkıntıların tahlilinde kişinin kendini, eşini ya da partnerini tanımasının kıymetli olduğunu belirten Dr. Öğretim Üyesi Suna Ömerbaşoğlu, yapay zekadan alınan tekliflerin kısa vadeli takviye, bir ilkyardım olarak değerlendirilebileceğini yaşanan problemlere yönelik kalıcı ve uzun vadeli tahliller oluşturmak için çift terapisi konusunda uzmanlaşmış psikolog ya da psikiyatristlerden takviye alınması gerektiğini söyledi.

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı