Basmane’ye ismini veren gelenek tekrar hayat buluyor

İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin hayata geçirdiği “Basmane’de Tekrar Basma Atölyesi” projesinin tanıtımı 94’üncü İEF kapsamında yapıldı. Basmane’ye ismini veren geleneğin yine hayat bulacağı çalışma umut ve heyecanla başlatıldı.

İzmir Büyükşehir Belediyesi kentin tarihi ve kültürel mirasına sahip çıkıyor. İzmir Büyükşehir Belediyesi tarafından, Türk Kadınlar Birliği İzmir Şubesi ile İzmir Kalkınma Ajansı (İZKA) paydaşlığıyla hayata geçirilen “Basmane’de Tekrar Basma Atölyesi” projesiyle kentin esaslı mirası yine canlandırılıyor.  İsmini bölgede kurulan basma üretim tesislerinden alan Basmane bu projeyle tekrar tarihi kimliğine kavuşacak. Çalışmayla ayrıyeten hem Basmane’nin İzmir’in sanayi mirasındaki değerinin araştırılması ve bilimsel literatüre kazandırılması hem de klasik basmacılık mirasının atölyeler ve yenilikçi usullerle sürdürülebilir bir üretim modeline dönüştürülmesi amaçlanıyor. Projenin tanıtımı 94’üncü İEF kapsamında Kültürpark’ta kurulan İzmir Büyükşehir Belediyesi Sokağı’nda yapıldı.

“Yeniden basma ile anılan bir bölge olacak”
Projeyle, Pazaryeri Mahallesi’nde bulunan İzmir Büyükşehir Belediyesi’ne ilişkin Fatma–Mustafa Hasdemir Binası gerekli dönüşümle bir basma tecrübe atölyesine dönüşüyor. Tıpkı vakitte projenin paydaşları olan farklı mevzulardaki çalışma kümelerinin üretimle iç içe çalışmalarını gerçekleştirecekleri bir kültür, eğitim ve paylaşım merkezi haline geliyor. Ustaların, zanaatkârların, bilim insanlarının, sanatkarların gençlerin ve meraklıların bir ortaya geleceği bu yer, hem üretim kültürünü yaşatacak hem de geçmişin renkli öykülerini geleceğe taşıyacak. Çalışmayla; bayanların ekonomik bağımsızlıklarını kazanmalarına katkı sağlamak, bölgedeki lokal ekonomiyi ve turizmi canlandırmak, İzmir’in özgün desen ve dizaynlarını çağdaş formüllerle tekrar yorumlamak, ekolojik ve yenilikçi üretim modellerinin gelişmesine öncülük etmek amaçlanıyor. 

“Müjde vermek istedik”
İzmir Büyükşehir Belediyesi Kent Tarihi ve Tanıtımı Dairesi Başkanlığı’na bağlı Kültürel Mirasın İdaresi ve Tanıtımı Şube Müdürü Ayşegül Güngören proje hakkında bilgi verirken, “Basmane’ye ismini veren basma zanaatının İzmir’de tanınmasını sağlamak istiyoruz. Birebir vakitte bir tecrübe atölyesiyle üretime yönelik adımlar atmak istiyoruz. İzmir Kalkınma Ajansı ve derneklerin dayanağıyla yola çıktık. Atölyemizi kurmaya başladık. Basmanelileri bu manada bilgilendirmek, ilgi duyan bayanlarımıza eğitim verebilmek için başladığımız yeni bir seyahat. İEF’de projenin muştusunu vermek istedik. Çok da ilgi görüyoruz ve memnunuz” dedi. 

“İzmir mirasının öne çıkması için çalışıyoruz”
Ayşegül Güngören, İzmir’de tarihi kent merkezinin çok değerli bir modülünü kaplayan Basmane’ye de ismini veren basma üretim merkezine değinirken, “Osmanlı kaynaklarında bayanların başörtüsü olan çember şekli örtülerin, yazmaların basıldığına dair bilgiler var. Ancak birtakım Avrupa kaynaklarında da Smyrna Kumaşı olarak ünlenmiş ve İzmir’de basıldığını düşündüğümüz top kumaşlar da var. Bu kıymetli bir kültür. Osmanlı’da locası da olan bir üretim biçimi. Daha sonra ihraç eseri olmuş. Bu peşinde koşulması gereken bir husus. Bu çeşit bilgilerin derlenip toparlanıp İzmir mirasının öne çıkarılması için çalışıyoruz. Projeye bir umutla ve heyecanla başlıyoruz” sözlerini kullandı. 
Basmane üretim tesisi, 18. yüzyıl ortalarında bugünkü Basmane Garı’nın bulunduğu yerde kurulmuştu. 1850’li yıllara kadar faal olan Basmahane Fabrikası, ithal eserlere uygulanan düşük vergiler karşısında rekabetini sürdürememiş, binası kamulaştırılarak yıkılmış, yerine Kasaba Demiryolunu kente bağlayan gar inşa edilmişti.

İzmir için önemi 
Basmane semti, ismini bölgede kurulan basma üretim tesislerinden aldı. 18. ve 19. yüzyıllarda İzmir’in ticaret hayatında kıymetli bir yere sahip olan bu üretim tesisi ve etrafındaki atölyeler, hem kentin mahallî iktisadını güçlendirdi hem de İzmir’in Avrupa’da o yıllarda basma kumaşlarıyla anılmasını sağladı. Günümüzde Basmane Garı’nın bulunduğu alan ve etrafı, o devirde bu üretim tesislerinin ağırlaştığı bölge oldu. Basmane’de doğan klâsik basmacılığın, Cumhuriyet’in planlı endüstrileşme atılımıyla şekillenen Sümerbank çatısı ve lokal ölçekte Nazilli Fabrikası sınırında evrilmesi, hem lokal üretim kültürünün dönüşümünü hem de ulusal ekonomik siyasetlerinin yerele yansımasını göstermesi açısından dikkat cazip hale geldi. 
Proje, İzmir Büyükşehir Belediyesi Kent Tarihi ve Tanıtımı Dairesi Başkanlığı’na bağlı Kültürel Mirasın Yönetimi ve Tanıtımı Müdürlüğü yürütücülüğünde, Toplumsal Hizmetler ile Bayan ve Aile Hizmetleri, Kültür ve Toplumsal Hizmetler daire başkanlıklarının ilgili birimleri, Türk Kadınlar Birliği İzmir Şubesi ile İzmir Kalkınma Ajansı (İZKA) iştirakiyle hayata geçiriliyor. 

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı