Gerçek dostluklar ‘Çevrimdışı’ kaldı!

Üsküdar Üniversitesi İletişim Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Gül Esra Atalay, toplumsal medya ve yalnızlık konusunu ele aldı.

Sosyal medyada yalnızlığını gidermek isteyen milyonlarca insan var

Sosyal medyada yalnızlığını gidermek isteyen milyonlarca insan olduğuna dikkat çeken Prof. Dr. Gül Esra Atalay, “Adı üstünde ‘sosyal’ medya: İnsanların bir ortaya gelmesine, birlikte bir şeyler yapmasına fırsat yaratacak platformlar… Pekala sahiden o denli mi? Yoksa bu mecralar yalnızlığımızı biraz daha görünmez kılarak derinleştiriyor mu? Toplumsal medya ağlarıyla örülü bu çağda, insani bağların yerini ‘bağlantılar’ aldı. Facebook’a, Instagram’a bakarsak yüzlerce, hatta binlerce ‘arkadaşımız’ var. Ancak bu ilgiler klasik manada bir arkadaşlığın yerini tutabilir mi? Araştırmalar, ekran üzerinden kurduğumuz bağlar arttıkça, emek ve vakit isteyen dostlukların azaldığını söylüyor.” dedi.

İnsanlar gerçek yakınlık kurmakta zorlanıyor

Sosyolog Sherry Turkle’a atıfta bulunan Prof. Dr. Atalay, modern insanın durumunu ‘birlikte yalnızlık’ olarak tanımladığını kaydetti. Prof. Dr. Atalay, “İnsanlar daima bağlı, lakin gerçek yakınlık kurmakta zorlanıyor. Bir ‘beğeni’, bir ‘emoji’, bir ‘iyi ki doğdun’ iletisi fakat yüz yüze yarım saatlik bir sohbet bile yıllarca ertelenebiliyor. ‘Bir orta kesinlikle karşılıklı bir kahve içelim’ iletileri hiçbir vakit tutamayacağımız kelamlar haline geliyor.  İnsan bağlantılarına dair kolektif bir çabasızdık ve yılgınlık içerisindeyiz.” diye konuştu.

Derinlikli sohbetlere, uzun soluklu dostluklara güç kalmadı

Her şeyin sürate teslim olduğu bir çağda, ilgilerin de bu tempodan nasibini aldığını söyleyen Prof. Dr. Atalay, “Derinlikli sohbetlere, uzun soluklu dostluklara, kalıcı ilgiler kurmaya vaktimiz da gücümüz de kalmıyor. Telefon rehberimiz dolu, toplumsal medya listelerimiz de lakin bir gün aniden başımız sıkışsa sahiden arayabileceğimiz kaç kişi var?” sözünde bulundu.

Modern çağın üzücü gerçeğinin “Kalabalık yalnızlık” olduğunu lisana getiren Prof. Dr. Atalay, “Psikoloji literatürü, toplumsal medya mecralarındaki arkadaşların sayısal bolluğunun niteliksel bir karşılık taşımadığını vurguluyor. Oxford Üniversitesi Evrimsel Psikoloji kısmı öğretim üyesi Robin Dunbar’ın ünlü ‘Dunbar sayısı’ teorisine nazaran, insan zihni birebir anda 150 civarında toplumsal alakayı sağlıklı biçimde sürdürebiliyor. Meğer toplumsal medya profillerimiz bu hududu çoktan aşmış durumda. Yani elimizde çok sayıda isim var, lakin bunların yalnızca çok azı hakikaten ‘arkadaş’. Nitelik niceliğin gölgesinde kayboluyor.” dedi.

Toplumsal dönüşüm her jenerasyonu etkiliyor

Sosyal medyaya olan ilginin yalnızca genç jenerasyonlara mahsus olmadığını kaydeden Prof. Dr. Atalay, “İleri yaşlı bireyler bile toplumsal medyanın akışına kapılmış durumda. Bu bilhassa şaşırtan, zira ömrünün büyük kısmını internet olmadan geçirmiş, karşılıklı sohbetin, kalabalık buluşmaların, misafirliğin komşuluğun tadını bilen bir kuşaktan bahsediyoruz. Buluşmalar yerini emoji değiş tokuşlarına bıraktı. Kentlerde birden fazla vakit komşuların ismi dahi bilinmiyor. Yani sıkıntı sırf Z neslinin problemi değil; bu, toplumsal bir dönüşüm.” dedi.

Modern insanın yalnızlığı dışarıdan fark edilmesi güç bir yalnızlık…

Türk Lisan Kurumu’nun (TDK) 2024 yılının sözünü “kalabalık yalnızlık” olarak ilan ettiğini hatırlatan Prof. Dr. Atalay, “Metroda, otobüste yan yana oturan insanların her biri kendi telefonuna gömülmüş durumda. Kafelerde, restoranlarda birebir masalarda oturan herkes farklı bir ekrana bakıyor. Çağdaş insanın yalnızlığı, kalabalıkların içinde yaşanan, dışarıdan fark edilmesi güç bir yalnızlık.” diye konuştu.

Fiziksel beraberliğin kıymetinin unutulduğunu ve “aynı anda çevrimiçi olmanın kafiymiş üzere geldiğini” vurgulayan Prof. Dr. Atalay, “Oysa insan, tabiatı gereği bağ kurmak ister. Güvenmeyi göze almak, ötekine yaklaşmak, içini dökmek ve bunu yaparken insani sıcaklığı hissetmek, tercihten öte, bir gereksinimdir.” tabirinde bulundu.

Bildirim sesi, bir dostun sesini duymanın yerini tutmuyor

Sosyal medyanın yararlarına da dikkat çeken Prof. Dr. Gül Esra Atalay, “Bu teknolojiler vakit ve yer mahzurlarını ortadan kaldırarak irtibatı çok kolaylaştırıyor.  Sosyal medya sayesinde yeni topluluklar oluşuyor. Bilhassa göçmenler, azınlık kümeleri, marjinalleştirilmiş bireyler çevrimiçi ağlarda dayanışma imkânı buluyor. Ama bu çeşit bağların kalıcı ve derin bir münasebete dönüşebilmesi için hâlâ ‘fiziksel’ temasın, ortak yerlerin, yan yana geçirilen vakitlerin yerine konulabilecek bir şey yok. İnternet teknolojisi ve bu teknoloji sayesinde ulaştığımız toplumsal medya mecralarını insani bağları geliştirmek, kesintisiz formda bağlantı kurmak ve samimiyeti ilerletmek için kullandığımızda yararlı oluyor. Yüz yüze alakaların yerine bir alternatif olarak düşündüğümüzde ve bunu bir alışkanlığa dönüştürdüğümüzde ise yalnızlık baş gösteriyor. Zira hiçbir bildirim sesi, bir dostun sesini duymanın yerini tutmuyor.” formunda konuştu.

Yalnız önemli bir sıhhat riski olarak görülüyor

Yalnızlık problemine memleketler arası platformda da tahlil arandığını belirten Prof. Dr. Atalay, Dünya Sıhhat Örgütü (WHO) ve kimi ülkelerin yalnızlıkla gayret için attığı adımları hatırlattı.

Prof. Dr. Atalay, “Dünya Sağlık Örgütü 30 Haziran 2025’te yalnızlıkla ilgili yeni bir rapor yayımladı. Dünya Sıhhat Örgütü yalnızlığı önemli bir sıhhat riski olarak görüyor. Raporda toplumsal izolasyon ve yalnızlığın yaygın olduğu ve sıhhat, uygun oluş ve toplum üzerinde önemli lakin gereğince fark edilmeyen tesirler yarattığı vurgulanıyor. İngiltere ve Japonya’da bu sorun hakkında tahlil arayışları ve hizmetlerin sistematik hale getirilmesi amacıyla yalnızlık bakanlıkları kuruldu. Bu gelişmeler yalnızlığın ferdî değil toplumsal bir sorun haline geldiğini gösteriyor. Lakin çözülemez değil. Bu nedenle en yakınlarımızla ilgilerimizi toplumsal medya takiplerine, emoji değiş tokuşuna indirgemeden yine yan yana gelmenin ve birbirimizin gözlerine bakmanın yollarını bulmamız gerekiyor. Zira gerçek hayat ekranların ötesinde akıyor.” biçiminde kelamlarını tamamladı.

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı