Cumhuriyetimiz 102 yaşında!

Tarihçi Prof. Dr. Hadiye Yılmaz Odabaşı, Cumhuriyet’in kuruluşunun 102. yılına ait yaptığı değerlendirmede, Cumhuriyet’in en büyük kazanımının, halka inanç, cinsiyet yahut köken ayrımı olmaksızın “eşit yurttaşlar olma” şuurunu kazandırması olduğunu vurguladı. 

Geçmişle hengame etmek yerine geleceğe odaklanmak gerektiğine işaret eden Prof. Dr. Hadiye Yılmaz Odabaşı, “Öncelikle geçmişte horoz döğüşü yapmak yerine istikametimizi ânâ ve geleceğe dönmeliyiz. Bugün tüm farklı bölümlerin birlik ve dayanışmasıyla fakat vatanımızı daha inançlı ve refah içinde bir yuva hâline getirebileceğimizi unutmamalıyız.” dedi.

Üsküdar Üniversitesi Tarih Kısmı Lideri Prof. Dr. Hadiye Yılmaz Odabaşı, Cumhuriyet’in kuruluşunun 102. yılına ait değerlendirmede bulundu.

Ülkenin tüm vatandaşları eşittir!

“Cumhuriyet’in en büyük kazanımı, tıpkı vatanda yaşayan bütün halk kitlesine ‘eşit yurttaşlar olma’ hissini kazandırmış olmasıdır.” diyen Prof. Dr. Hadiye Yılmaz Odabaşı, şöyle devam etti:

“Yurttaşlık şuuru, hangi toplumsal kimliklere sahip olursak olalım, hepimizin eşit haklara sahip bireyler olduğumuzun farkında olmak demektir. Yani inancımızdan, cinsiyetimizden, soyumuzdan ya da gelir seviyemizden bağımsız olarak, bu ülkenin tüm vatandaşları eşittir. Bu eşitlik şuurunun toplumsal seviyede yerleşebilmesi ise Cumhuriyet’in ilanıyla mümkün olmuştur. Bu tarafıyla Cumhuriyet’in kuruluşu, sadece bir idare biçimi, rejim değişikliği değil, halkın kendi gücünün farkına vararak bahtını tayin etme yüreğini kazandığı tarihî bir dönüm noktasıdır.”

Toplumun yapısal temelleri yine inşa edildi

Cumhuriyet’in kuruluş sürecinin, ülke tarihindeki en büyük toplumsal kırılmalardan biri olduğunun söylenebileceğini lisana getiren Prof. Dr. Hadiye Yılmaz Odabaşı, “Çünkü bu süreç ülkenin geçmişindeki en esaslı toplumsal ve siyasal dönüşüm anlarından biridir. Yalnızca monarşiden cumhuriyete geçişi değil, toplumun yapısal temellerinin yine inşasını da söz eder. Cumhuriyet öncesi dönemde öbür tüm imparatorluk formlarında olduğu üzere bizde de toplumu oluşturan bireylerin siyasal aidiyeti hanedana ve dine dayalı bir hiyerarşiye yönelikti. Cumhuriyet’le birlikte bu aidiyetin yerini halkın iradesi, yani ‘hakimiyetin kayıtsız kuralsız millete ilişkin olduğu’ anlayışı aldı. Böylelikle birey-devlet ortasındaki münasebette tam manasıyla bir paradigma dönüşümü yaşandı. Osmanlı’nın 600 yıllık kadim geleneğinde yaşanan bu kırılma, doğal olarak yeni ulus devletin, Türkiye’nin siyasal kültürünü, toplumsal kıymetlerini ve kimlik algısını da yine şekillendirdi.” dedi.

Cumhuriyet fikri toplumunun tüm kesimlerinde sarsılmaz bir yer edindi

“Cumhuriyet fikrinin Türkiye toplumunun tüm bölümlerine yüzde yüz yerleştiği söylenemez lakin bu fikrin toplumsal şuurda kalıcı ve de sarsılmaz bir yer edindiği tartışmasızdır.” diyerek görüşlerini tabir eden Prof. Dr. Hadiye Yılmaz Odabaşı, “Toplumun tüm kesitlerine neden yerleşememiş olduğuna dair çeşitli açıklamalar yapılabilir. Bunlardan en yaygını, pek çok coğrafyada olduğu üzere bizde de cumhuriyetle birlikte yaşanan toplumsal dönüşümün ‘yukarıdan aşağıya’ bir modelle kurgulanmasıdır. Bu nedenle birinci periyotlarda cumhuriyet fikri özellikle bilhassa kentli, eğitimli ve devletle yakın temas hâlinde olan bölümlerde güçlü bir karşılık bulmuştur. Öbür bölümlerde birebir formda karşılık bulmamasının en önemli sebebi ise klâsik ömür biçimlerinin ve dini-kültürel referansların bu etraflarda daha belirleyici olmasıdır. Bugün gelinen noktada, cumhuriyet fikri, yani halk egemenliği, eşit yurttaşlık ve hukukun üstünlüğü üzere temel prensipler kuşkusuz geniş kabul görmektedir ancak hem yorumlanması hem de içselleştirilme seviyeleri farklı kısımlarda değişiklikler gösterir. Lakin bu durumun bizim tarihimize münhasır olmadığını, her evrede ve her cinsten yeniliğe karşı toplumun çeşitli kesitlerinin birbirinden farklı tavırlar geliştirdiğini de vurgulamak gerekir.” diye konuştu.

Cumhuriyet, Osmanlı’nın klasik yapısından kopuşu söz ediyor

Cumhuriyet’in, en öz haliyle Osmanlı’nın klasik yapısından kopuşu tabir ettiğine de dikkat çeken Prof. Dr. Hadiye Yılmaz Odabaşı, şöyle devam etti:

“Dolayısıyla 600 yıllık alışılmış kadim bir geleneğin değişimi ve dönüşümü hiçbir toplum için kolay olmayacaktır, bizim için de o denli oldu. Din ile devlet işlerinin ayrılması yani din-devlet-kamusal hayat ayrımının içselleştirilmesi, 600 yıllık alışkanlıkları olan bir halk kitlesi için kuşku yok ki hassas ve uzun soluklu bir sürece gereksinim duyar; kimi bölümlerde adaptasyon ve kabul problemlerine yol açar. Çünkü yeni rejimle birlikte klasik otorite zayıflayıp dinin kamusal alandaki rolü sonlandırılınca yüzlerce yıldır halk tarafından alışılagelmiş toplumsal sistemin güvenlik kurumları da ya zayıflamış ya da ortadan kalkmıştır. Haliyle bu durum karşısında klâsik kontakları daha güçlü bölümler için kolektif şuurda yani insanların alıştığı kurallar, kıymetler ve davranış biçimleri bütününde derin bir kırılma yaşanarak itimat, aidiyet ve öngörülebilirlik hisleri tehdit edilmiştir.”

Cumhuriyet Türkiye’de birleştirici bir çerçeve sundu

Öte yandan bayan hakları, kıyafet ve lisan inkılabı üzere toplumsal değişimlerle yerleşik bedellerin çok süratli biçimde değişmesinin, klâsik bağlılığı yüksek olan kesitlerde korku seviyesini artırarak direnç ve reaksiyona yol açtığını da hatırlatan Prof. Dr. Hadiye Yılmaz Odabaşı, “Zira yenilik ve değişim karşısında hem kişisel hem de toplumsal seviyede ‘bilinen eskiyi tercih etme’ eğilimi çoklukla daha güçlüdür. Birebir nedenle yeni rejimin birey-vatandaş kimliğini içselleştirmek de yüzyıllardır bilinen, tanıdık olan eski kimlik, aidiyetler ve yaşanan inanç duygusu yerine yeni kimlikle özdeşleşmeyi zorlaştırmıştır; zira yeni kimlik de her şeyiyle bir oldukça yabancıdır. Sonuç itibariyle cumhuriyet Türkiye’de birleştirici bir çerçeve sunmuş fakat çabucak tüm bölümlerce tıpkı oranda içselleştirilmemiştir. Klâsik aidiyetleri güçlü bölümler cumhuriyetle birlikte yüz yüze kaldıkları güvendikleri eski otorite ve tertibin kaybına reaksiyon vermiştir.” halinde konuştu.

Geçmişle hengame etmek yerine geleceğe odaklanılmalı

Geleceğe dair yol haritası çizen Prof. Dr. Hadiye Yılmaz Odabaşı, “Öncelikle geçmişte horoz döğüşü yapmak yerine tarafımızı ânâ ve geleceğe dönmeliyiz. Dünyada ve ülkemizde, Cumhuriyet’in ilanıyla başlayan ulusal kimlik inşa sürecinin artık farklı dinamiklerle ilerlediğini ve vaktin ruhunun değiştiğini kabul etmeliyiz. Bugün tüm farklı bölümlerin birlik ve dayanışmasıyla lakin vatanımızı daha inançlı ve refah içinde bir yuva hâline getirebileceğimizi unutmamalıyız.  Bu nedenle, iştirakçi ve kapsayıcı eğitim siyasetleri, toplumun farklı kesimleriyle iş birliği ve diyalog, halk odaklı farkındalık ve tecrübe fırsatları ile toplumsal ve ekonomik eşitliği güçlendiren adımlar atmalıyız. Bunu yaparken, toplumun ritmini ve kültürel hassasiyetlerini gözeterek, 21. yüzyılda Cumhuriyet’in kazanımlarını vatandaşlık ve yurttaşlık pahaları temelinde toplumu birleştirecek biçimde yine yapılandırabiliriz.” halinde kelamlarını tamamladı.

Geçmişle hengame etmek yerine geleceğe odaklanmak gerektiğine işaret eden Prof. Dr. Hadiye Yılmaz Odabaşı, “Öncelikle geçmişte horoz döğüşü yapmak yerine tarafımızı ânâ ve geleceğe dönmeliyiz. Bugün tüm farklı bölümlerin birlik ve dayanışmasıyla lakin vatanımızı daha inançlı ve refah içinde bir yuva hâline getirebileceğimizi unutmamalıyız.” dedi.

Üsküdar Üniversitesi Tarih Kısmı Lideri Prof. Dr. Hadiye Yılmaz Odabaşı, Cumhuriyet’in kuruluşunun 102. yılına ait değerlendirmede bulundu.

Ülkenin tüm vatandaşları eşittir!

“Cumhuriyet’in en büyük kazanımı, birebir vatanda yaşayan bütün halk kitlesine ‘eşit yurttaşlar olma’ hissini kazandırmış olmasıdır.” diyen Prof. Dr. Hadiye Yılmaz Odabaşı, şöyle devam etti:

“Yurttaşlık şuuru, hangi toplumsal kimliklere sahip olursak olalım, hepimizin eşit haklara sahip bireyler olduğumuzun farkında olmak demektir. Yani inancımızdan, cinsiyetimizden, soyumuzdan ya da gelir seviyemizden bağımsız olarak, bu ülkenin tüm vatandaşları eşittir. Bu eşitlik şuurunun toplumsal seviyede yerleşebilmesi ise Cumhuriyet’in ilanıyla mümkün olmuştur. Bu istikametiyle Cumhuriyet’in kuruluşu, sırf bir idare biçimi, rejim değişikliği değil, halkın kendi gücünün farkına vararak yazgısını tayin etme hamasetini kazandığı tarihî bir dönüm noktasıdır.”

Toplumun yapısal temelleri tekrar inşa edildi

Cumhuriyet’in kuruluş sürecinin, ülke tarihindeki en büyük toplumsal kırılmalardan biri olduğunun söylenebileceğini lisana getiren Prof. Dr. Hadiye Yılmaz Odabaşı, “Çünkü bu süreç ülkenin geçmişindeki en esaslı toplumsal ve siyasal dönüşüm anlarından biridir. Yalnızca monarşiden cumhuriyete geçişi değil, toplumun yapısal temellerinin yine inşasını da tabir eder. Cumhuriyet öncesi dönemde öbür tüm imparatorluk formlarında olduğu üzere bizde de toplumu oluşturan bireylerin siyasal aidiyeti hanedana ve dine dayalı bir hiyerarşiye yönelikti. Cumhuriyet’le birlikte bu aidiyetin yerini halkın iradesi, yani ‘hakimiyetin kayıtsız koşulsuz millete ilişkin olduğu’ anlayışı aldı. Böylelikle birey-devlet ortasındaki bağlantıda tam manasıyla bir paradigma dönüşümü yaşandı. Osmanlı’nın 600 yıllık kadim geleneğinde yaşanan bu kırılma, doğal olarak yeni ulus devletin, Türkiye’nin siyasal kültürünü, toplumsal pahalarını ve kimlik algısını da yine şekillendirdi.” dedi.

Cumhuriyet fikri toplumunun tüm kesimlerinde sarsılmaz bir yer edindi

“Cumhuriyet fikrinin Türkiye toplumunun tüm kesitlerine yüzde yüz yerleştiği söylenemez fakat bu fikrin toplumsal şuurda kalıcı ve de sarsılmaz bir yer edindiği tartışmasızdır.” diyerek görüşlerini söz eden Prof. Dr. Hadiye Yılmaz Odabaşı, “Toplumun tüm kısımlarına neden yerleşememiş olduğuna dair çeşitli açıklamalar yapılabilir. Bunlardan en yaygını, pek çok coğrafyada olduğu üzere bizde de cumhuriyetle birlikte yaşanan toplumsal dönüşümün ‘yukarıdan aşağıya’ bir modelle kurgulanmasıdır. Bu nedenle birinci periyotlarda cumhuriyet fikri özellikle bilhassa kentli, eğitimli ve devletle yakın temas hâlinde olan bölümlerde güçlü bir karşılık bulmuştur. Öteki kısımlarda birebir halde karşılık bulmamasının esas sebebi ise klasik ömür biçimlerinin ve dini-kültürel referansların bu etraflarda daha belirleyici olmasıdır. Bugün gelinen noktada, cumhuriyet fikri, yani halk egemenliği, eşit yurttaşlık ve hukukun üstünlüğü üzere temel prensipler kuşkusuz geniş kabul görmektedir ancak hem yorumlanması hem de içselleştirilme seviyeleri farklı bölümlerde değişiklikler gösterir. Lakin bu durumun bizim tarihimize münhasır olmadığını, her dönemde ve her cinsten yeniliğe karşı toplumun çeşitli bölümlerinin birbirinden farklı tavırlar geliştirdiğini de vurgulamak gerekir.” diye konuştu.

Cumhuriyet, Osmanlı’nın klasik yapısından kopuşu tabir ediyor

Cumhuriyet’in, en öz haliyle Osmanlı’nın klasik yapısından kopuşu söz ettiğine de dikkat çeken Prof. Dr. Hadiye Yılmaz Odabaşı, şöyle devam etti:

“Dolayısıyla 600 yıllık alışılmış kadim bir geleneğin değişimi ve dönüşümü hiçbir toplum için kolay olmayacaktır, bizim için de o denli oldu. Din ile devlet işlerinin ayrılması yani din-devlet-kamusal ömür ayrımının içselleştirilmesi, 600 yıllık alışkanlıkları olan bir halk kitlesi için kuşku yok ki hassas ve uzun soluklu bir sürece muhtaçlık duyar; kimi kesitlerde adaptasyon ve kabul problemlerine yol açar. Çünkü yeni rejimle birlikte klâsik otorite zayıflayıp dinin kamusal alandaki rolü sonlandırılınca yüzlerce yıldır halk tarafından alışılagelmiş toplumsal tertibin güvenlik kurumları da ya zayıflamış ya da ortadan kalkmıştır. Haliyle bu durum karşısında klasik kontakları daha güçlü bölümler için kolektif şuurda yani insanların alıştığı kurallar, kıymetler ve davranış biçimleri bütününde derin bir kırılma yaşanarak itimat, aidiyet ve öngörülebilirlik hisleri tehdit edilmiştir.”

Cumhuriyet Türkiye’de birleştirici bir çerçeve sundu

Öte yandan bayan hakları, kıyafet ve lisan inkılabı üzere toplumsal değişimlerle yerleşik pahaların çok süratli biçimde değişmesinin, klâsik bağlılığı yüksek olan kesitlerde telaş seviyesini artırarak direnç ve reaksiyona yol açtığını da hatırlatan Prof. Dr. Hadiye Yılmaz Odabaşı, “Zira yenilik ve değişim karşısında hem ferdi hem de toplumsal seviyede ‘bilinen eskiyi tercih etme’ eğilimi ekseriyetle daha güçlüdür. Tıpkı nedenle yeni rejimin birey-vatandaş kimliğini içselleştirmek de yüzyıllardır bilinen, tanıdık olan eski kimlik, aidiyetler ve yaşanan itimat duygusu yerine yeni kimlikle özdeşleşmeyi zorlaştırmıştır; zira yeni kimlik de her şeyiyle bir oldukça yabancıdır. Sonuç itibariyle cumhuriyet Türkiye’de birleştirici bir çerçeve sunmuş lakin çabucak tüm bölümlerce birebir oranda içselleştirilmemiştir. Klâsik aidiyetleri güçlü kısımlar cumhuriyetle birlikte yüz yüze kaldıkları güvendikleri eski otorite ve tertibin kaybına reaksiyon vermiştir.” biçiminde konuştu.

Geçmişle arbede etmek yerine geleceğe odaklanılmalı

Geleceğe dair yol haritası çizen Prof. Dr. Hadiye Yılmaz Odabaşı, “Öncelikle geçmişte horoz döğüşü yapmak yerine istikametimizi ânâ ve geleceğe dönmeliyiz. Dünyada ve ülkemizde, Cumhuriyet’in ilanıyla başlayan ulusal kimlik inşa sürecinin artık farklı dinamiklerle ilerlediğini ve vaktin ruhunun değiştiğini kabul etmeliyiz. Bugün tüm farklı kesitlerin birlik ve dayanışmasıyla lakin vatanımızı daha inançlı ve refah içinde bir yuva hâline getirebileceğimizi unutmamalıyız.  Bu nedenle, iştirakçi ve kapsayıcı eğitim siyasetleri, toplumun farklı kesimleriyle iş birliği ve diyalog, halk odaklı farkındalık ve tecrübe fırsatları ile toplumsal ve ekonomik eşitliği güçlendiren adımlar atmalıyız. Bunu yaparken, toplumun ritmini ve kültürel hassasiyetlerini gözeterek, 21. yüzyılda Cumhuriyet’in kazanımlarını vatandaşlık ve yurttaşlık kıymetleri temelinde toplumu birleştirecek formda yine yapılandırabiliriz.” biçiminde kelamlarını tamamladı.

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı