MS’li bireyler günlük ömürlerinde nelere dikkat etmeli?

Bir hudut sistemi hastalığı olan Multipl Skleroz (MS), bayanlarda erkeklere oranla yaklaşık 1-1,5 kat daha fazla görülüyor. MS’te teşhisin ekseriyetle 20-40 yaş ortasında konulduğunu belirten İstanbul Atlas Üniversitesi Tıp Fakültesi Nöroloji Ana Bilim Kolu Öğretim Üyesi, Nöroloji Uzmanı Dr. Öğretim Üyesi Meltem Can İke, MS hastalarının alınacak birtakım önlemlerle hayat kalitesini artırabileceğini söyledi. Fizyoterapi dayanağı, istikrar sorunları ve kuvvetsizlik üzere MS bulgularının bir kısmını azaltmada tesirli olabilir. Sıcak su, sıcak banyo, sıcak hava yahut ateş, birçok hastanın şikayetlerinde artışa neden olduğu için MS’li bireyler, sıcaktan sakınmalı. Sağlıklı ve istikrarlı beslenme ile antrenman günlük yaşama dahil edilmeli. Sigara kullanımından kaçınılmalı.

Uluslararası MS Federasyonu ve Dünya Sıhhat Örgütü’nün ortak kararı ile her yıl Mayıs ayının son çarşamba günü Dünya MS Günü olarak anılıyor.

İstanbul Atlas Üniversitesi Tıp Fakültesi Nöroloji Ana Bilim Kolu Öğretim Üyesi, Nöroloji Uzmanı Dr. Öğretim Üyesi Meltem Can İke, Dünya MS Günü hasebiyle yaptığı açıklamada, MS hastalarına tavsiyelerde bulundu.

Multiple Skleroz’un (MS) beyin ve omurilikteki bildirilerin taşınmasından sorumlu hudut hücreleri etrafındaki hami kılıfın (myelin) hastalığı olduğunu söyleyen Dr. Öğretim Üyesi Can İke, “MS’teki ‘multiple’ sözü birden fazla bölgenin tutulumu ve ‘skleroz’ sözü de hasarlı bölgedeki sertleşmeyi söz etmektedir. Bu sertleşmiş alanlara plak denilmektedir” dedi.

MS’te bağışıklık sisteminin şaşkınlığı kelam konusu

MS hastalığının nedenine değinen Dr. Öğretim Üyesi Meltem Can İke, “Vücudu savunmakla vazifeli hücrelerin bir biçimde myelin kılıfını, bedene yabancı bir husus üzere algılaması ve onu yok etmeye çalışması, hastalığın sebebi olarak kabul edilmektedir. Burada bağışıklık sisteminin yetmezliği değil, şaşkınlığı kelam mevzusudur. MS’li hastalarda bağışıklık sistemi olağan çalışmaktadır fakat yanlış istikametlenme ile kendine ziyan vermektedir. Bir müddet sonra beden bunun farkına varıp düzeltmeye çalışmaktadır. Bu şaşkınlığın nedeni, günümüzde hala bilinmemekle birlikte bazı geçirilmiş viral enfeksiyonların, çevresel faktörlerin genetik olarak yatkınlığı olan bireylerde hastalık gelişimine neden olduğu görüşü kabul görmektedir” dedi.

MS’te risk faktörleri nelerdir?

MS’te iki başka risk faktörü olduğunu belirten Dr. Öğretim Üyesi Meltem Can İke, “Bunlardan birincisi ömür biçimi ve çevresel etmenler olarak bedellendirilmektedir. Bunları D vitamini seviyesi düşüklüğü, etkin ya da pasif tütünle etkileşim, Epstein–Barr virüs (EBV) infeksiyonu, obezite, çok alkol ve kafein kullanımı  olarak sıralayabiliriz. Öbür risk faktörü olarak bedellendirilen genetik etmenlerden birincisi aile hikayesidir.  Multipl Skleroz’da kalıtım poligeniktir ve her biri hastalık riskinde küçük bir artışa sebep olan çok sayıda gende polimorfizmleri kapsar. Bunlar ortasında, HLA sınıf I ve HLA sınıf II genlerinde polimorfizmler MS için en yüksek riski yaratır” dedi.

Belirtisi, şiddeti ve seyri hastalarda farklılık gösteriyor

MS’in belirtisi, şiddeti ve seyri tarafından hastadan hastaya farklılık gösterdiğini tabir eden Dr. Öğretim Üyesi Meltem Can İke, “Beyin ve omuriliğin rastgele bir yerini tutabilen MS’te o bölgeye ilişkin belirtiler ortaya çıkar. Görme bulanıklığı, konuşmada bozulma, çift görme, uyuşma, güçsüzlük, halsizlik, yürümede dengesizlik, ellerde titreme, idrar yapmada sorunlar ve cinsel güçte azalma gibi yakınmalar MS’te ortaya çıkan belirtilerdendir. Bu belirtilerin bir ya da birkaçı eş vakitli görülebilmektedir. Belirtiler birkaç gün içinde ortaya çıkar, artar ve düzelmeler ile seyredebilir. Az sayıda hastada belirtilerde düzelme olmadan kötüleşme kelam konusu olabilir” ihtarında bulundu.

Kadınlarda erkeklere oranla yaklaşık 1-1,5 kat daha fazla görülüyor

Dünyada yaklaşık 3 milyon, ülkemizde ise 50 bin MS hastası olduğu varsayım edildiğini kaydeden Dr. Öğretim Üyesi Meltem Can İke, “MS, bayanlarda erkeklere oranla yaklaşık 1-1,5 kat daha fazla görülmekte ve tanı çoklukla 20 – 40 yaş ortasında konmaktadır. Lakin hastalık başlangıcının, belirtiler başlamadan daha evvel olduğu kabul edilmektedir. 12 yaş altında ve 55 yaş üzerinde başlayan olaylar da vardır” diye konuştu.

MS, merkezi hudut sisteminin hastalığıdır

MS’in bir hudut sistemi hastalığı olduğunu belirten Dr. Öğretim Üyesi Meltem Can İke, “MS, ölümcül bir hastalık değildir. MS’te bulaşıcılık kelam konusu değildir. Multipl Skleroz (MS) genç insanlarda nörolojik nedenli engelliliklerde birinci sırayı almaktadır. MS, bir akıl ya da ruh hastalığı olmayıp büsbütün bir hudut sistemi hastalığıdır. MS, merkez hudut sisteminin (MSS) kronik inflamatuar, demiyelinizan ve nörodejeneratif bir hastalığıdır. Beyin ve m. spinalisin ak ve gri hususunda demiyelinizan lezyonların birikmesi sonucu oluşur. Genç erişkinlerde travmaya bağlı olmayan engelliliğin birinci nedenidir” dedi..

4 farklı çeşidi var

MS’in dört farklı tipi olduğunu söz eden Dr. Öğretim Üyesi Meltem Can İke, bu cinsleri şöyle açıkladı:

Klinik izole sendrom : Bu formda radyoljik olarak tespit edilen semptomatik ya da asemptomatik (sessiz) lezyonların gözlendiği, santral hudut sisteminin enflamatuvar- demiyelinizan tabiatta etkilendiği birinci nörolojik tablodur.

Tekrarlayan ve düzelen MS (Relapsing-remitting): En sık görülen formdur. Atak ve güzelleşme periyotları ile giden olguları kapsar. Hastalığın birinci 5 yılında olguların yüzde 80‘i ataklar ve güzelleşme periyotlarıyla seyreder.  Bu form atak-iyileşme-atak-iyileşme halinde ilerler ve bu güzelleşmeler tama yakındır.

İkincil ilerleyici MS (Sekonder Progressif :  Bu formda atak-iyileşme-atak-iyileşme biçiminde ilerler lakin burada güzelleşme epey azdır. RRMS olgularının büyük bir çoğunluğunun, 10 yıl sonra yaklaşık yüzde 20’sinin geçiş gösterdiği bu fazda, bulgularda daima ilerleme gözlenir.

Birincil ilerleyici MS (Primer Progressif): MS’lilerde  yüzde 15-20‘sinde görülür. Bu formda düzgünleşme olmadan ataklar geçirme kelam hususudur. Epeyce enderdir.

MS teşhisinde temel prensibin MSS içindeki lezyonların ve neden olduğu klinik tablonun vakitte ve alanda yayılımının gösterilmesi ve emsal özelliklere sahip alternatif hastalıkların dışlanması olduğunu belirten Can İke, teşhisin klinik muayene, laboratuar (kan ve beyin omurilik sıvısı incelemesi) ve görüntüleme teknikleri ile konulduğunu söyledi.

MS tedavisinde birçok amaç bulunuyor

Dr. Öğretim Üyesi Meltem Can İke, Multipl Skleroz tedavisindeki ana maksadın atakları (inflamasyon, ödem, demiyelinizasyon), atak sıklığının ve engellilik (aksonal dejenerasyon, demiyelinizasyon) durumlarının önlenmesi olarak sıraladı. Can ike, tedavi süreçleriyle ilgili ise şu bilgileri verdi:

• I. Multipl skleroz patogenezine yönelmiş özgül tedaviler
  •    a. Atak tedavisi
  •    b. Hastalık sürecini denetim eden tedaviler
• II. Belirtilere yönelik tedaviler
• III. Disfonksiyonel kalmış MSS yapılarının, beyin plastisitesini kullanarak yine düzenlenmesine yönelik fizik tedavi ve rehabilitasyon çalışmaları
• IV. Bilişsel fonksiyonlar ve psikolojik/psikiyatrik sıkıntılara yönelik bilişsel terapi ve psikoterapi

MS tedavisinin hastalığın tipi, atak, hastalığın seyrine nazaran farklılık gösterdiğini tabir eden Dr. Öğretim Üyesi Meltem Can İke, “Her yakınma atak olmayabilir ve kendi içinde değerlendirilmelidir.  Atak tedavisinde yüksek doz kortizon serum içinde 5-7 gün müddet ile verilir. Bazen çok ağır ataklarda plazma değişimi ve intravenöz immunglobulin (IVIG) üzere ileri tedaviler gerekebilir. Atakların sıklık ve şiddetini azaltmaya, hastalığın ilerlemesini yavaşlatmaya yönelik ataksız devirlerde kullanıdığımız immunmodülar tedaviler kullanmaktayız. Bu tedaviler hastalığın seyrine şiddetine nazaran tercih edilen günlük-haftalık ya da aylık olabilen, enjeksiyon ya da oral yol ile alınan tabletler formundadır. Kök hücre tedavisi hala araştırma safhasında devam etmektedir” dedi.

MS’le yaşarken bu tavsiyelere kulak verin

MS ile yaşarken alınacak birtakım tedbirlerle hayat kalitesinin yükseltilebileceğini belirten Dr. Öğretim Üyesi Meltem Can İke, “Yaşam halinde yapılacak kimi olumlu değişikliklerle MS bulgularınızı azaltabilir, sıhhatinizi ve moralinizi yüksek tutabilirsiniz” diyerek MS’li bireylere tavsiyelerini şöyle sıraladı:

Fizyoterapi dayanağı: Fizyoterapiden dayanak alabilir, böylelikle istikrar sorunları ve kuvvetsizlik üzere MS bulgularınızın bir kısmını azaltabilirsiniz. Fizyoterapistiniz birtakım hareket teknikleri yahut ekipmanlarla günlük aktivitelerinizi daha kolay yapmanızı sağlayabilir.

Sıcaktan sakınma: Sıcak su, sıcak banyo, sıcak hava yahut ateş birçok hastanın şikayetlerinde artışa neden olur. Öğlen sıcağından, sıcak banyodan uzak durun ve soğutucu pedler, ılık banyo ve soğuk içecekler tercih edin.

Sağlıklı ve istikrarlı beslenme: Bol ölçüde zerzevat ve meyve, yüksek lifli besinler, bol tahıl tüketin. Yağ, şeker ve tuz oranını azaltın.

Sigara kullanımına dikkat: Şayet sigara içiyorsanız çabucak bırakmalısınız zira yeni çalışmalar sigaranın MS’in seyrini olumsuz istikamette etkilediğini göstermektedir.

Egzersiz: İdman genel olarak sıhhate katkıda bulunmaktadır. Tıpkı vakitte uykunuzu, his durumunuzu ve işlevselliğinizi düzenler. İdman programına başlamadan evvel nöroloğunuzla kesinlikle görüşün.

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı