Denetim altındaki yönetilen gerilim, motivasyonu artırmada tesirli oluyor

15 Haziran’da yapılacak Liselere Geçiş Sistemi (LGS) sınavı ve 21-22 Haziran 2025 tarihlerinde düzenlenecek Yükseköğretim Kurumları Sınavı (YKS) için geri sayım sürüyor. İstanbul Atlas Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Psikoloji Bölümü’nden Dr. Öğr. Üyesi Hale Kahyaoğlu Çakmakcı, bu periyotta ortaya çıkan tasa ve gerilimle başa çıkmada alınabilecek tedbirlere dikkat çekti. Denetim altında tutulan ve yönetilen gerilimin motivasyonu artırmada tesirli olduğunu belirten Kahyaoğlu Çakmakcı, imtihana sayılı günler kala güçlü istikametlere odaklanılmasını, beslenme nizamı ve uykuya dikkat edilmesi gerektiğini söyledi.

İstanbul Atlas Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Psikoloji Bölümü’nden Dr. Öğr. Üyesi Hale Kahyaoğlu Çakmakcı, önümüzdeki günlerde gerçekleşecek iki değerli imtihan öncesi gerilimle başa çıkma metotlarına ait bilgi verdi.

Kontrollü gerilim motivasyonu artırıyor

Sınava hazırlık sürecinde ortaya çıkan korku ve gerilimin yönetilmesinin değerli olduğunu belirten Kahyaoğlu Çakmakcı, “Sınavlara hazırlık, uzun ve yorucu bir süreç. Bu süreç aslında son dakikada çalışılarak değiştirilemeyeceği üzere, adayın son periyot yaşayabileceği yüksek gerilim ve korku ise imtihan sonucunu etkileyebilecek seviyede risk taşır. İmtihan telaşı, ağır bedensel semptomlarla yaşanmadığında bireyde sorumluluk şuurunu arttırarak motivasyonel dayanak sağlar. Denetim altında tutulan ve yönetilebilen gerilimin motivasyonu artırdığını söyleyebiliriz” dedi.

Güçlü taraflara odaklanılmalı

Sınav öncesi ve imtihan esnasında terleme, kalp çarpıntısı, mide bulantısı, baş dönmesi, nefes darlığı üzere belirtilerin imtihan performansını olumsuz etkileyebileceğini kaydeden Kahyaoğlu Çakmakcı, “Bedensel semptomlar ergenlerin söz edemediği hislerin bir çıktısıdır ve eşlik eden hisler çoklukla öfke, endişe, çaresizlik, sıkışmışlık hissi, başarısızlık ve hayal kırıklığıdır. Gençler en berbat senaryoları düşünmeye başlarlar ve bunlar ekseriyetle ‘Sınavdan güzel bir sonuç alamazsam felaket olur’ üzere olumsuz ve karamsar niyetlerdir. Burada olumsuz fikirlerden uzaklaşmak, güçlü taraflara odaklanmak ve sonuca değil sürece odaklanmak gerilimi denetim altına almada tesirli olacaktır” dedi.

Yetersiz hazırlık da mükemmeliyetçilik de imtihan korkusuna yol açıyor

Sınav telaşının yaşanmasında iki farklı sebep olduğunu belirten Dr. Öğr. Üyesi Hale Kahyaoğlu Çakmakcı, “İlki, imtihana yeteri kadar hazırlık yapamayan ve artık hazırlık için de fazla vakti kalmayan, bu yüzden yetersizlik hisleri ön planda olan gençlerin yaşadığı korkulardır. O nedenle uzmanlar olarak her vakit planlı ve sistemli çalışmanın değerini vurgularız. İkinci küme ise daha mükemmeliyetçi ve yüksek gayeleri olan gençlerin belirledikleri maksatlarına ulaşamama telaşıdır. O yüzden gerçekçi beklenti içinde olunması kıymetlidir. Bu tip kıymetli imtihanlarda en yüksek performansı sergileyip en uygun puanı almak için çalışılsa da bir alttaki sıralama ve puanların da alınabileceği göz önünde bulundurularak bunun da bir öteki seçenek olabileceği unutulmamalıdır. Korkunun kaynağına inmek değerlidir. Tasa bozukluklarında genetik faktörler, aile yapısı ve toplumsal şartlar, kişilik yapısı üzere ögeler da tesirli olabilmektedir” dedi.

Sınav telaşı ve imtihan gerilimiyle başa çıkmak için…

Sınav korkusu ve imtihan gerilimiyle başa çıkmada alınabilecek tedbirlere değinen Dr. Öğr. Üyesi Hale Kahyaoğlu Çakmakcı, tavsiyelerini şöyle sıraladı:

-Sınava girmeden evvel kesinlikle imtihanın provası yapılmalıdır. İmtihana hazırlık sürecinde yapılan deneme imtihanları, gerçek bir imtihan üzere değerlendirilmelidir. Bu, imtihan derdini azaltmada tesirli olacaktır. İmtihan esnasında geliştirecekleri taktikleri bu deneme imtihanlarında belirlemeleri, hangi soruya ne kadar müddet ayrılması, önceliğin hangi testlere verilmesi üzere ayrıntıların evvelden planlanması kıymetlidir.

-Egzersiz, beslenme ve uyku tertibi imtihan muvaffakiyetini etkileyen en değerli faktörlerdendir. İmtihandan evvel ve ömür boyunca, gerilimi ve telaşları yönetebilmek için en tesirli usul yürüyüş yapmak ya da idman yapmaktır. İmtihandan 3-4 gün evvel uyku nizamının sağlanması için erken yatılması ve sabah erken kalkılması, en az 7-8 saatlik uyku ritminin sağlanması değerlidir.  

-Sınav tarihi yaklaştıkça tasada artış olabilir. Burada toplumsal dayanak sistemlerine başvurmalarını önerebiliriz. His ve fikirlerini paylaştıklarında rahatladıkları bir aile üyesiyle konuşulması tasa ile başa çıkmada tesirli olabilir.

– Gençler kendilerine yeterli geleceğini ve başlarının karışmayacağını düşünüyorlarsa bir- iki gün evvel de dertlerini yatıştırmak için notlarına bakabilirler. İmtihandan evvel ağır olmayan dinlendirici aktiviteler, gerilim ve korkuyu azaltmada tesirli olacaktır.

-Sınav esnasında ya da öncesinde ağır korku ve panik hissi ortaya çıkarsa ‘Ben bunun üstesinden gelebilirim’ üzere olumlu cümleleri tekrar etmeleri rahatlamalarına yardımcı olacaktır.

-Sınava girerken ya da imtihan esnasında kalp atışlarının yükseldiğini hissederlerse gözlerini kapatıp derin bir nefes alıp vermelerini, kendilerini 5-10 saniyeliğine huzurlu bir anda hayal etmelerini öneririm. Sakinleşince gözlerini açabilirler.

Gündelik ömürde spor ve hobilere vakit ayrılmalı

Sınav telaşını aşmada ailelere de tavsiyelerde bulunan Dr. Öğr. Üyesi Hale Kahyaoğlu Çakmakcı, gerilim ve telaşla başa çıkmada hobilere ve sportif aktivitelere yer verilmesinin ehemmiyetine dikkat çekti: 

“Hem bu yıl çocuğu imtihana hazırlanan ailelere hem de önümüzdeki yıl imtihana girecek çocukları olan ailelere de öneriyi birlikte sunmakta yarar var. Zira bu son dakika tekliflerinden fazla uzun bir sürece yayılması gereken bir devirdir. Öncelikle çocukların/gençlerin ders planlarını yaparken yalnızca ders ve imtihan odaklı gitmek, uzun vadede obezite, gerilime bağlı depresyon, anksiyete üzere rahatsızlıklara ve sivilce üzere cilt hastalıkları, mide ve bağırsak şikayetleri üzere fizikî sorunlara yol açabilmektedir. Bu yüzden kazanılan alışkanlıkların sonradan değiştirilmesinin sıkıntı olduğunu da düşünerek gençlerin hobilerinden, spor aktivitelerinden kopmaması kıymetlidir. Bu tip aktiviteler, büyük oranda onları gerilimden ve tasadan uzak tutacaktır. Ömürde tek bir noktaya odaklı hayatı anlamlandırma perspektifi epeyce dertlidir. Bağlandığınız ve anlamlandırdığınız şeye ulaşmayı zorlaştırırken olmaması halinde de büyük ruhsal yıkımla karşı karşıya bırakır.”

Sınava günler kala bu tavsiyelere dikkat!

Dr. Öğr. Üyesi Hale Kahyaoğlu Çakmakcı, öbür tavsiyelerini şöyle sıraladı:

-Aile içinde bilhassa imtihana son 2-3 gün olumlu atmosferin hakim olması değerli. Çatışmadan ve tenkitten uzak olunmalı, mümkün olduğu kadar takdir edici bir yol izlenmelidir. Buna örnek olarak ‘Odan yeniden mi dağınık?’ üzere olumsuz bir cümle yerine ‘Birlikte odanı düzenleyelim mi, yardıma gereksinimin var mı?’ üzere yapan cümleler kurulmalı ve tekliflerde bulunulmalıdır, istekli değilse zorlanmamalıdır.

-Sınava yakın tarihlerde sakin ve serinkanlı davranışlar gösterilmeli ve olağandan çok farklı davranılmamalıdır.

-Sınav gününden evvel dijital aygıtların uzun müddet kullanılmamasına ihtimam gösterilmelidir.

-Yıl boyunca gösterdiği efor ve verdiği emekler vurgulanarak elinden geldiğini yaptığının söylenmesi çocuğun/gencin özgüven hissini arttırır. 

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı