“Karaman yılanpancarı” bilim dünyasına tanıtıldı

Pek çok yeni çeşidi keşfederek bilim dünyasına kazandıran Ege Üniversitesi Botanik Bahçesi ve Herbaryum Araştırma ve Uygulama Merkezi Müdürü Prof. Dr. Hasan Yıldırım, Karaman’da yeni bir yılanpancarı tipini keşfeden takımda yer aldı.

Prof. Dr. Yıldırım,  Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi öğretim üyesi Dr. Öğr. Üyesi Ömer Çeçen ve Şanlıurfa Vilayet Ulusal Eğitim Müdürlüğü’nde vazifeli Doç. Dr. Mehmet Maruf Balos tarafından yürütülen bilimsel taksonomik çalışmalar sonucunda, Yılanyastığıgiller (Araceae) familyasına ilişkin Yılanpancarı (Biarum) cinsinden yeni bir çeşit bilim dünyasına kazandırıldı. Ege Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Necdet Budak, Prof. Dr. Hasan Yıldırım’ı çalışmalarından ötürü tebrik ederek muvaffakiyetlerinin devamını diledi.

Karaman ili Dereköy etrafında tespit edilen tıbbın bitki dünyası için büsbütün yeni bir tıp olduğunu belirten Prof. Dr. Hasan Yıldırım, “Bu keşif, Anadolu’nun hâlâ keşfedilmemiş biyolojik zenginliklere sahip olduğunu bir kere daha gösteriyor” dedi.

Bitkinin keşif öyküsünü anlatan Prof. Dr. Yıldırım, “Bitki, birinci olarak Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu Organik Tarım Programı mezunu ve organik tarım işletmecisi Gülşen Kavas tarafından bulundu.  Kavas, 2023 yılında mantar toplamak maksadıyla çıktığı bir tabiat gezisi sırasında fark ettiği bitkiyi fotoğraflayarak Dr. Öğr. Üyesi Ömer Çeçen’e ulaştırdı.  Dr. Öğr. Üyesi Ömer Çeçen, Türkiye’de Yılanyastığıgiller üzerinde uzun yıllardır çalışan araştırmacılardan oluşan takımımızla bağlantıya geçti. Morfolojik incelemeler sonucunda bitkinin daha evvel tanımlanmamış bir tıp olduğu belirlendi. Yeni tıp, en yakın akrabası olan ve Antalya etrafında yayılış gösteren Dağ yılanpancarı (Biarum rifatii) ile mukayeseli olarak incelendi. Spatha yapısının iç yüzeyi, çiçek borusunun biçimi ve stigma yapısı üzere karakterlerdeki besbelli farklar çeşidin yeni olduğunu ortaya kondu. Bitki, onu birinci fark eden ve keşifte değerli rol oynayan Gülşen Kavas’a ithafen ‘Biarum gulsenianum’ olarak isimlendirdi. Bitkinin Türkçe ismi ise yayılış gösterdiği bölgeye atıfla ‘Karaman yılanpancarı’ olarak belirlendi. Tıp, taksonomik botaniğin saygın milletlerarası mecmualarından Annales Botanici Fennici’de yayımlanarak bilim dünyasına tanıtıldı” dedi.

Türün durumu “Kritik tehlikede”

Cinsin global durumuna değinen Prof. Dr. Yıldırım, “Biarum cinsi, Akdeniz Havzası’ndan Güney Afrika’ya ve birtakım Orta Doğu ülkelerine kadar uzanan geniş bir yayılışa sahip, yaklaşık 22 tıp içeren bir cinstir. Bu çeşitlerin değerli bir kısmı dar alanlara has endemiklerdir. Türkiye ise bu cinsin en değerli çeşitlenme merkezlerinden biri pozisyonundadır. Bu keşifle birlikte Türkiye florasında bilinen Biarum cinslerinin sayısı 12’ye, endemik çeşit sayısı ise 4’e yükseldi. Araştırma grubumuz, yeni cinsin sırf çok dar bir alanda ve 100’den az bireyden oluşan küçük bir popülasyonla temsil edildiğini belirledi. Bu durum, IUCN (2025) kriterlerine nazaran cinsin ‘Kritik Tehlikede’ olduğunu gösteriyor. Bitki zehirli bir çeşit olduğu için hayvanlar tüketmiyor lakin bitkinin yaşadığı alanda toprak tahribatı ve habitat kaybı üzere tehditler mevcut. Bu nedenle lokal idarelerin, muhafaza kuruluşlarının ve bilim insanlarının iş birliğiyle hemen muhafaza planları hazırlanması ve habitatın teminat altına alınması gerekiyor” diye konuştu.

Çalışma,  Ege Üniversitesinden Prof. Dr. Hasan Yıldırım, Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesinden Dr. Öğr. Üyesi Ömer Çeçen, Şanlıurfa Vilayet Ulusal Eğitim Müdürlüğünden Doç. Dr. Mehmet Maruf Balos ve Balıkesir Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi öğrencisi bitki ressamı Hazelnas Varol’un katkıları ile yürütüldü.

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı